Thủ tục hải quan (Tiếng Anh là Customs Procedure) là một khái niệm không còn xa lạ đối với nhiều người. Vậy Thủ tục hải quan là gì? Các bước làm thủ tục hải quan như thế nào?
Thủ tục hải quan là gì?
Nói một cách đơn giản thì ta có thể hiểu thủ tục hải quan là những thủ tục cần thiết để hàng hóa, phương tiện vận tải được nhập khẩu/nhập cảnh vào một quốc gia hoặc xuất khẩu/xuất cảnh ra khỏi biên giới một quốc gia.
Đó là những thủ tục cần thiết để hàng hóa, phương tiện vận tải được nhập khẩu/nhập cảnh vào một quốc gia hoặc xuất khẩu/xuất cảnh ra khỏi biên giới một quốc gia.
Lưu ý: thủ tục hải quan chỉ áp dụng cho hàng hóa & phương tiện vận tải, không áp dụng cho người. Ở Việt Nam, việc làm thủ tục cho người xuất nhập cảnh là cơ quan an ninh hoặc bộ đội biên phòng ở cửa khẩu.
Trên thực tế, nhiều người thường quen miệng dùng từ “thủ tục hải quan” cho người khi tiến hành xuất nhập cảnh tại sân bay hoặc cửa khẩu. Cần lưu ý rằng, khái niệm thủ tục hải quan chỉ áp dụng cho hàng hóa & phương tiện vận tải, không áp dụng cho người. Ở Việt Nam, việc làm thủ tục cho người xuất nhập cảnh là cơ quan an ninh hoặc bộ đội biên phòng ở cửa khẩu. Tại Việt Nam, chúng ta có thể làm thủ tục thông quan tại Chi Cục hải quan cửa khẩu (cảng biển quốc tế, cảng hàng không quốc tế…) hoặc Chi cục hải quan ngoài cửa khẩu (cảng nội địa).
Mục đích làm thủ tục hải quan để làm gì?
Thủ tục hải quan là một thủ tục bắt buộc ở tất cả hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ ở trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Làm thủ tục hải quan để thông quan hàng hoá, Thông quan hàng hóa là yêu cầu bắt buộc, nhằm quyết hai vấn đề cơ bản như sau:
- Thứ nhất : Mục đích quan trọng nhất của thủ tục khai quan là để Nhà nước tính và thu thuế. Hàng hóa, phương tiện xuất nhập khẩu khi đưa đi hoặc nhập vào Việt Nam đều phải tính thuế. Đây là biện pháp đảm bảo cân đối và ổn định thị trường.
- Thứ hai: là một thao tác an ninh để quản lý hàng hóa, đảm bảo hàng hóa ra/vào lãnh thổ Việt Nam không thuộc danh mục cấm. Bạn không thể nhập ngà voi, súng, ma túy vào Việt Nam; và cũng không thể xuất đồ cổ, động vật hoang dã ra khỏi Việt Nam theo con đường chính ngạch.
Người khai hải quan bao gồm những đối tượng nào?
- Đại lý làm thủ tục hải quan.
- Doanh nghiệp cung ứng dịch vụ bưu chính quốc tế, dịch vụ chuyển phát nhanh quốc tế trừ trường hợp chủ hàng có yêu cầu khác.
- Chủ hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Trường hợp chủ hàng hóa là thương nhân nước ngoài không hiện diện tại Việt Nam thì phải thực hiện thủ tục hải quan thông qua đại lý làm thủ tục hải quan.
- Chủ phương tiện, người điều khiển phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh hoặc người được chủ phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh ủy quyền.
- Người được chủ hàng hóa ủy quyền trong trường hợp hàng hóa là quà biếu, quà tặng của cá nhân; hành lý gửi trước, gửi sau chuyến đi của người xuất cảnh, nhập cảnh.
- Người thực hiện dịch vụ quá cảnh hàng hóa.
Quy trình làm thủ tục hải quan
1. Chuẩn bị Bộ chứng từ làm thủ tục hải quan
khâu quan trọng nhất trong quá trình làm thủ tục hải quan là khâu chuẩn bị chứng từ vì nó sẽ đóng góp đến 95% tiến độ khai báo hải quan cũng như chi phí làm hải quan nếu chúng ta chuẩn bị hồ sơ chu đáo và chuẩn xác.
Bộ chứng từ thông quan gồm các giấy tờ cơ bản sau:
- Hợp đồng thương mại (Purchase Order or Contract): 01 bản sao y
- Hóa đơn thương mại (Commercial Invoice): 01 bản gốc
- Phiếu đóng gói (Packing List): 01 bản gốc
- Vận tải đơn (Airway Bill/ Bill of lading).
- Giấy phép (nếu có): 01 bản gốc
- Giấy chứng nhận xuất xứ (Certificate of Origin) (nếu có): 01 bản gốc
- Giấy tờ khác theo yêu cầu của Hải quan (nếu có)
Sau khi đã chuẩn bị bộ chứng từ thông quan, người làm thủ tục hải quan thực hiện các công việc sau:
Khi làm thủ tục hải quan, người khai tờ khai (chủ hàng, đại lý hải quan, hoặc người khai thuê hải quan) thực hiện những bước cơ bản sau:
2. Khai và nộp tờ khai hải quan
Tờ khai hải quan được lập theo mẫu quy định. Trước đây viết tay theo mẫu in sẵn. Nay hầu hết các Chi cục đã chuyển sang khai và nộp tờ khai theo hình thức hải quan điện tử VNACCS bằng phần mềm chuyên dụng.
2. Lấy kết quả phân luồng
Sau khi có kết quả phần luồng từ hệ thống, bạn làm bước tiếp theo:
Luồng xanh
Màu xanh may mắn! bạn chỉ cần xuống cảng lấy hàng sau khi nộp thuế (nếu có), mà không phải làm gì thêm.
Luồng vàng
Bạn phải xuất trình bộ hồ sơ giấy, gồm những chứng từ như:
- Tờ khai hải quan (in từ phần mềm, không cần đóng dấu)
- Hóa đơn thương mại (GĐ doanh nghiệp ký, đóng dấu tròn + chức danh)
- Chứng từ khác: Vận đơn, C/O, giấy kiểm tra chất lượng (kiểm tra chuyên ngành)…
Theo thông tư 38, thì hồ sơ hải quan đã đơn giản hơn, không cần Hợp đồng ngoại thương và Chi tiết đóng gói, tuy nhiên bạn nên chuẩn bị bản photo sẵn sàng để tham khảo tra cứu số liệu khi cần.
Chi tiết về hồ sơ hải quan & quy trình thủ tục, bạn có thể tham khảo thêm:
- Điều 16 thông tư 38/2015/TT-BTC.
- Với hồ sơ hải quan điện tử, xem thêm Điều 8, thông tư 22/2014/TT-BTC
Luồng đỏ
Phải kiểm tra thực tế hàng hóa sau khi kiểm tra xong hồ sơ giấy. Đây là mức độ kiểm tra cao nhất, phải làm nhiều thủ tục và tốn kém chi phí, thời gian, công sức nhất cho cả chủ hàng và cán bộ hải quan.
Trước hết, bạn vẫn phải có bộ hồ sơ như luồng vàng trên đây. Sau khi hải quan tiếp nhận duyệt hồ sơ, sẽ chuyển sang cho đội kiểm hóa. Bạn đăng kí kiểm hóa, xuống cảng làm thủ tục hạ hàng đưa vào khu kiểm hóa, rồi liên hệ với cán bộ hải quan xuống làm thủ tục kiểm tra.
Hiện có 2 hình thức kiểm hóa: kiểm bằng máy soi (kiểm soi), và kiểm thủ công (gọi vui là “kiểm phanh”). Có trường hợp, hải quan kiểm máy soi thấy nghi ngờ lại cho mở container kiểm thủ công (rất mệt mỏi và tốn kém!).
Sau khi kiểm tra xong, cán bộ hải quan sẽ về Chi cục làm các thủ tục cần thiết và lên tờ khai kiểm hoá tiếp theo là người đại diện doanh nghiệp ký tên vào tờ khai kiểm hoá. Cán bộ hải quan chuyển sang phúc tập hồ sơ và thông quan hàng hoá .
3. Nộp thuế
Người khai nộp thuế và thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định: nộp ngay, ân hạn, bảo lãnh ngân hàng… Với hàng nhập khẩu theo loại hình kinh doanh hiện nay, thì đa số thuộc diện phải nộp thuế ngay. Khi nào có thuế nổi trong hệ thống, hải quan mới duyệt thông quan cho lô hàng.
Tra cứu nộp thuế, nợ thuế hải quan trên website tổng cục: sau khi nộp thuế xong, tra cứu nếu thấy tình trạng là “Hết nợ”, nghĩa là tiền thuế đã vào tài khoản của hải quan. Nếu chưa thì phải đợi, và nên kiểm tra lại khâu nộp thuế, nếu cần.
4. Thông quan hàng hóa
Thông quan hàng hóa là việc hoàn tất thủ tục hải quan với hàng xuất nhập khẩu.
Thông quan hàng hoá khi nào ?
- Khi mở tờ khai luồng xanh
- Khi cán bộ tiếp nhận tờ khai luồng vàng thông quan hàng hoá
- Khi cán bộ hải quan kiểm hoá xong tờ khai luồng đỏ và thông quan hàng hoá.
Lưu ý: với hàng nhập thì cần nộp thuế thì tờ khai mới thông quan được
4. Thanh lý hải quan giám sát
Sau khi đã được thông quan hàng xong rồi thì Bạn in mã vạch tờ khai hải quan, và đến cảng làm nốt thủ tục ký hải quan giám sát (còn gọi là ký cổng bãi) là xong.
Hiện tại có một số nơi đã áp dụng hệ thống giám sát tự động nên sẽ không còn hình thức thanh lý hải quan thủ công như trước đây nữa, các bạn nên chú ý khai đúng để tờ khai sau khi thông quan thì sẽ tự động qua khu vực giám sát.
Xem thêm triển khai Hệ thống quản lý Hải quan tự động tại cảng Cát Lái
Triển khai hệ thống Quản lý, giám sát hải quan tự động tại Cảng hàng không quốc tế Nội Bài
Văn bản pháp luật liên quan
Khi làm những thủ tục phức tạp, quan trọng nhất là cần biết căn cứ để định hướng. Nếu bạn thuê đơn vị làm dịch vụ hải quan, họ sẽ tư vấn cho bạn. Còn nếu không bạn cũng nên tìm hiểu những văn bản luật cơ bản liên quan đến lĩnh vực hải quan:
- Luật hải quan năm 2005; năm 2014 (có hiệu lực từ 1/1/2015)
- Nghị định 154/2005/NĐ chi tiết hóa Luật hải quan 2005;
- Nghị định 08/2015/NĐ-CP về thi hành Luật Hải quan về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan
- Thông tư 38/2015/TT-BTC hướng dẫn về thủ tục hải quan (thay thế thông tư 128/2013/TT-BTC và 194/2010/TT-BTC)
- Thông tư 22/2014/TT-BTC về thủ tục hải quan điện tử (thay thế thông tư 196/2012/TT-BTC
Hướng dẫn thủ tục nhập khẩu một số mặt hàng phổ biến:
- Trái cây tươi
- Thiết bị y tế
- Thức ăn chăn nuôi
- Thịt bò, lợn, gà… đông lạnh
- Phân bón
- Hoá chất
- Thép
- Lốp xe ô tô
- Xe nâng, máy xúc, máy đào
- Đàn Piano
- Dụng cụ thể thao
- Đá Granite
- Bình chữa cháy
- Thuốc sát trùng
- Thực phẩm chức năng
- Thiết bị vệ sinh: sen vòi, bồn tắm, bệ bệt…
- Máy in
- Máy làm mát không khí bằng bay hơi
- Hàng chuyển phát nhanh
- Thức ăn cho chó mèo
- Phụ tùng ô tô